Επαγγελματίες ψυχικής υγείας με “κλιματική συνείδηση” αναλύουν σε αυτό το άρθρο το πώς να αντιμετωπίσετε την αγωνία, τον φόβο και τα άλλα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να έχετε σχετικά με την κλιματική αλλαγή.
Αν ανησυχείτε βαθιά για την κατάσταση του πλανήτη -σε σημείο που τα άγχη σας να επηρεάζουν τη ζωή ή τις σχέσεις σας- δεν είστε μόνοι.
Ολοένα και περισσότερο, οι ψυχολόγοι και άλλοι ειδικοί ψυχικής υγείας μιλούν για το “οικολογικό άγχος”, που είναι ένας νέος όρος για την αγωνία, τον φόβο και άλλα δυσάρεστα αισθήματα που προκύπτουν από τις σκέψεις για την αλλαγή του καιρού και την ανθρώπινη αδράνεια. Πρόσφατες έρευνες σε νέους διαπίστωσαν ότι το 45% δηλώνουν ότιη κατάσταση αυτή, επηρεάζει την καθημερινή τους ζωή ή λειτουργία.
Το οικολογικό άγχος δεν αποτελεί διαγνώσιμη κατάσταση ψυχικής υγείας και αξίζει να σημειωθεί ότι ο ορισμός του εξακολουθεί να εξελίσσεται στην ψυχολογική βιβλιογραφία. Ο ερευνητής που επινόησε τον όρο τον ονόμασε επίμονο φόβο για την περιβαλλοντική καταστροφή. “Άλλοι τον έχουν περιγράψει ως ψυχική δυσφορία ή άγχος που βιώνεται ως απάντηση στην οικολογική κρίση”.
“Το οικολογικό άγχος μπορεί να είναι ήπιο ή πιο σοβαρό”, λέει η Caroline Hickman, PhD, λέκτορας και ερευνήτρια του οικολογικού άγχους στο Πανεπιστήμιο του Bath στην Αγγλία.
Σε ορισμένες από τις δημοσιευμένες εργασίες της, η Dr. Hickman έχει προσπαθήσει να χαρτογραφήσει τους διαφορετικούς τύπους οικολογικού άγχους. Κατά την εμπειρία της, το “ήπιο” οικολογικό άγχος περιλαμβάνει συναισθήματα δυσφορίας που έρχονται και φεύγουν. Οι άνθρωποι σε αυτή την κατάσταση είναι ακόμα σε θέση να βιώσουν αισιοδοξία για το μέλλον ή για την ικανότητα της ανθρωπότητας να ανταποκριθεί στην κρίση.
Στο άλλο άκρο του φάσματος, οι άνθρωποι με σοβαρό οικολογικό άγχος είναι σχεδόν απαρηγόρητοι και αισθάνονται βέβαιοι ότι ο πλανήτης ή το ανθρώπινο είδος (ή και τα δύο) οδεύουν προς μια αναπόφευκτη καταστροφή. Η αγωνία τους είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορούν να λειτουργήσουν στην καθημερινή ζωή και μπορεί να έχουν ακόμη και αυτοκτονικές τάσεις.
Η Hickman έχει εμπειρία στο να βοηθά ανθρώπους να αντιμετωπίσουν όλες τις μορφές οικολογικού άγχους. Η ίδια και άλλοι λένε ότι υπάρχουν διάφοροι βοηθητικοί τρόποι για να μειωθεί το βάρος του στρες που σχετίζεται με το κλίμα, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να προχωρήσουν στη ζωή τους και να συμβάλουν με θετικό τρόπο στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές.
1. Μην προσπαθείτε να αρνηθείτε ή να καταπιέσετε τα συναισθήματά σας
Όταν πρόκειται για αγχώδεις διαταραχές, ο φόβος ή η ανησυχία ενός ατόμου είναι συχνά πολύ μεγαλύτερη από την πραγματική απειλή. Η θεραπεία για αυτές τις καταστάσεις περιλαμβάνει την προσπάθεια “αναπλαισίωσης” του άγχους, ώστε να μειωθεί στο σωστό του μέγεθος. Αλλά όταν πρόκειται για το οικολογικό άγχος, αυτοί οι κανόνες δεν ισχύουν ακριβώς.
“Σε άλλους τύπους άγχους, η αντίδραση του φόβου θεωρείται δυσανάλογη με την κατάσταση”, λέει η Liza Jachens, PhD, ψυχολόγος και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Webster στη Γενεύη της Ελβετίας. “Αλλά για το οικολογικό άγχος, μπορεί να υποστηριχθεί ότι είναι μια φυσιολογική και ορθολογική αντίδραση σε μια πραγματική κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης”.
Η Hickman συμφωνεί. “Δεν πρόκειται να μειώσουμε το άγχος ενός ατόμου λέγοντάς του ότι αυτό δεν είναι τρομακτικό, γιατί αυτό είναι ψέμα”, λέει.
Αντί να προσπαθήσουμε να ελαχιστοποιήσουμε τα συναισθήματα ή τις ανησυχίες κάποιου, λέει ότι είναι πιο χρήσιμο να αγκαλιάσουμε αυτά τα συναισθήματα με τρόπο που τα κάνει πιο ανεκτά και λιγότερο ενοχλητικά. “Η ενσυνειδητότητα είναι λαμπρή για αυτό”, λέει. “Έχει να κάνει με το να μάθεις να ζεις και να ανέχεσαι και να αποδέχεσαι αυτά που νιώθεις, ώστε να μπορείς να προχωρήσεις μπροστά με θετικό τρόπο”.
Με άλλα λόγια, δεν προσπαθείτε να αλλάξετε τα συναισθήματά σας ή να υποβαθμίσετε τις δυνητικά σοβαρές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η κλιματική αλλαγή – μαθαίνετε να διαχειρίζεστε την αγωνία που σας προκαλούν. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι τεχνικές που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα είναι συχνά χρήσιμες για μια σειρά από καταστάσεις που σχετίζονται με το άγχος και την κατάθλιψη.
2. Αναλάβετε δράση
Συχνά το άγχος συνδέεται στενά με αισθήματα αβεβαιότητας ή έλλειψης ελέγχου. Η συμμετοχή στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής είναι ένας πολύ καλός τρόπος να ανακουφιστείτε από αυτά τα συναισθήματα. “Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν χρήσιμο να αναλάβουν δράση – να γίνουν μέρος της αλλαγής που πρέπει να συμβεί”, προσθέτει ο Δρ Jachens.
Η Hickman υιοθετεί αυτή τη συμβουλή. “Μην αποδέχεστε απλώς παθητικά την κατάσταση”, λέει. “Η διοχέτευση του άγχους σε δράση μπορεί να έχει μεταμορφωτικό αποτέλεσμα”.
Το να συμμετέχετε μπορεί να σημαίνει να γίνετε πολιτικά ενεργοί ή να συμμετέχετε εθελοντικά σε τοπικές προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Θα μπορούσατε επίσης να βρείτε εργασία σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς που εργάζονται κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οποιαδήποτε από αυτές τις προσπάθειες θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξάλειψη των συναισθημάτων αδυναμίας που τροφοδοτούν το οικολογικό άγχος, λέει.
3. Βρείτε τη σωστή επαγγελματική βοήθεια
Οι περισσότεροι θεραπευτές δεν είναι εκπαιδευμένοι για να βοηθούν τους ανθρώπους να διαχειρίζονται τη δυσφορία που σχετίζεται με το κλίμα. και ο Janches τονίζει ότι, “Υπάρχουν πολλοί τύποι θεραπείας που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμοι, αλλά είναι σημαντικό να εντοπίσετε έναν θεραπευτή που έχει κάποια εμπειρία στη θεραπεία του οικολογικού άγχους”, λέει ο Jachens. “Πρόκειται για ένα νεοεμφανιζόμενο ζήτημα ψυχικής υγείας και η βιβλιογραφία είναι λιγοστή σχετικά με το ποιες θεραπείες λειτουργούν καλύτερα”.
Οι επαγγελματίες που ειδικεύονται σε αυτά τα ζητήματα συχνά αναφέρονται ως “ευαισθητοποιημένοι ως προς το κλίμα”. Η Συμμαχία Κλιματικής Ψυχολογίας προσφέρει πόρους για υποστήριξη, διαθέσιμους παγκοσμίως, εικονικά ή με άλλους τρόπους. Αναζητήστε στο Google “climate aware” για να βρείτε κατάλληλους θεραπευτές στην περιοχή σας.
4. Επικοινωνήστε με άλλους που μοιράζονται τις ανησυχίες σας
Η αλληλεπίδραση με ομοϊδεάτες – ανθρώπους σαν εσάς που είναι βαθιά αναστατωμένοι για την κλιματική αλλαγή ή την ανθρώπινη αδράνεια – μπορεί να μειώσει τα συναισθήματα μοναξιάς ή απομόνωσης, κάτι που μπορεί να είναι θεραπευτικό, λέει ο Jachens.
Ορισμένες από τις έρευνές της έχουν διαπιστώσει ότι η συμμετοχή σε μια ομάδα υποστήριξης του οικολογικού άγχους μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της δυσφορίας και άλλων αρνητικών συναισθημάτων που βιώνουν οι άνθρωποι. Άλλοι υποστηρίζουν αυτή τη συμβουλή.”Δεν είστε μόνοι σας”, λέει η δρ Πιχκάλα. “Μην παραμένετε μόνοι σας”. Οι διαδικτυακές ή προσωπικές συναντήσεις, που μερικές φορές αποκαλούνται “κλιματικά καφέ”, μπορούν να είναι χρήσιμες.
Ελέγξτε τη λίστα Climate Café Online της Συμμαχίας Κλιματικής Ψυχολογίας για να εντοπίσετε μια συγκέντρωση στην οποία μπορείτε να λάβετε μέρος.
5. Περάστε χρόνο στη φύση
Το να βγείτε έξω και να βρεθείτε με αυτό για το οποίο ανησυχείτε -δηλαδή με τον φυσικό κόσμο- μπορεί επίσης να είναι θεραπευτικό. “Οι παρεμβάσεις που επικεντρώνονται στη σύνδεση με τη φύση είναι χρήσιμες στη διαδικασία της επούλωσης”, λέει ο Jachens.
Ορισμένες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι το να πηγαίνετε για περιπάτους στη φύση (χωρίς τεχνολογία) ή να διαλογίζεστε έξω, μπορεί να είναι ευεργετικό για τα άτομα με οικολογικό άγχος. Η κηπουρική, η φύτευση δέντρων ή άλλες δραστηριότητες που ενισχύουν την αίσθηση σύνδεσης με τον φυσικό κόσμο μπορεί επίσης να είναι χρήσιμες.
Το μεγάλο συμπέρασμα εδώ είναι ότι υπάρχουν τρόποι να διαχειριστείτε το οικολογικό σας άγχος, αλλά και να το διοχετεύσετε προς θετικές κατευθύνσεις. “Από το τραύμα υπάρχει αυτή η δυνατότητα μετασχηματισμού, όπου ζείτε τη ζωή σας πιο ολοκληρωμένα και δεν αποδέχεστε παθητικά την κατάσταση”, λέει ο Hickman.
