Είναι ευρέως γνωστό ότι το υπερβολικό σωματικό βάρος σχετίζεται με πολλές παθήσεις υγείας. Σήμερα, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει μια συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας, δηλαδή του υπερβολικού λιπώδους ιστού στο σώμα και της γνωστικής εξασθένησης.
Ειδικότερα στη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο JAMA Network Open, Καναδοί ερευνητές προσδιόρισαν τη παχυσαρκία περισσότερων από 9.000 συμμετεχόντων, μετρώντας τόσο το συνολικό σωματικό λίπος όσο και τον σπλαχνικό λιπώδη ιστό, δηλαδή το λίπος που βρίσκεται κυρίως γύρω από τα όργανα της κοιλιάς. Προηγούμενες μελέτες έχουν συσχετίσει το σπλαχνικό λιπώδη ιστό, ή το σπλαχνικό λίπος, με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας. Το σπλαχνικό λίπος αυξάνει τον κίνδυνο πολλών παθήσεων, όπως:
- καρδιακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών προσβολών
- διαβήτης τύπου 2
- αυξημένη αρτηριακή πίεση
- εγκεφαλικό
- καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου
- αλτσχάϊμερ
Αυτή η τελευταία μελέτη δείχνει ότι το υπερβολικό λίπος, περά από σωματικές, μπορεί να έχει και πνευματικές επιπτώσεις.
Γνωστικά τεστ
Όλοι οι συμμετέχοντες πραγματοποίησαν δύο γνωστικά τεστ –το Τεστ Αντικατάστασης Ψηφιακών Συμβόλων (DSST) και τη Γνωστική Αξιολόγηση του Μόντρεαλ (MoCA)- για να αξιολογηθούν μια σειρά γνωστικών λειτουργιών. Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων και την περίπτωση αγγειακής εγκεφαλικής βλάβης (που ανιχνεύεται με μαγνητική τομογραφία), η οποία είναι γνωστό ότι σχετίζεται με την εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το υψηλότερο συνολικό σωματικό λίπος και ο υψηλότερος σπλαχνικός λιπώδης ιστός συσχετίστηκαν σημαντικά με χαμηλότερες βαθμολογίες DSST και MoCA. Η συσχέτιση ήταν μεγαλύτερη στο DSST, το οποίο αξιολογεί την ταχύτητα επεξεργασίας, παρά στο MoCA, το οποίο είναι πολυδιάστατο γνωστικό τεστ. Η απόδοση αυτών που βρίσκονταν στο υψηλότερο τεταρτημόριο της παχυσαρκίας ήταν ισοδύναμη με επιπλέον 3 χρόνια γνωστικής γήρανσης, σε σύγκριση με εκείνους, που βρίσκονταν στο χαμηλότερο τεταρτημόριο (25%).
Αυτά τα αποτελέσματα δεν είναι απροσδόκητα, καθώς, σύμφωνα με τον Δρ. Anton Porsteinsson, καθηγητή και διευθυντή του Προγράμματος Φροντίδας, Έρευνας και Εκπαίδευσης για τη Νόσο του Alzheimer (AD-CARE) στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ, είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία και το σωματικό λίπος συνδέονται με αυξημένους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου και αυξημένο κίνδυνο έκπτωσης των γνωστικών λειτουργιών. Αυτή η διατομεακή μελέτη διαπίστωσε ότι η υπερβολική παχυσαρκία ήταν ένας παράγοντας κινδύνου για μειωμένες γνωστικές δυνατότητες, ανεξάρτητα από παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, μορφωτικό επίπεδο και αγγειακή εγκεφαλική βλάβη.
Τέλος, η μελέτη ενίσχυσε τα ευρήματα μιας προηγούμενης έρευνας σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, η οποία διεξήχθει στο Δουβλίνο και διαπίστωσε μια συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας, ιδιαίτερα της κεντρικής παχυσαρκίας, και της μειωμένης γνωστικής λειτουργίας.
Πιθανές αιτίες
Αυτή η μελέτη δεν μπορεί να αποδείξει μια αιτιώδη σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της εξασθένησης των γνωστικών λειτουργιών. Ο Δρ. Eamon Laird, ανώτερος ερευνητής στο Trinity College του Δουβλίνου στην Ιρλανδία τόνισε ότι, επειδή πρόκειται για μια συγχρονική μελέτη, είναι δύσκολο να αναγνωριστούν οι συσχετισμοί και συνεπώς, αν υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ σπλαχνικού λιπώδους ιστού και περιορισμένων γνωστικών δυνατοτήτων ή απλή συσχέτιση. Σε κάθε περίπτωση, η συσχέτιση είναι ξεκάθαρη.
Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, διότι σύμφωνα με την έρευνα και τα δύο προκαλούν γνωστική εξασθένηση. Εκτός από αυτά, τι άλλο μπορεί να είναι υπεύθυνο για τον εν λόγω συσχετισμό;
Επίδραση της φλεγμονής
Οι συγγραφείς προτείνουν ότι η φλεγμονή μπορεί να παίζει ρόλο στη γνωστική εξασθένηση σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα. Μια πρόσφατη μελέτη στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από 15.000 άτομα βρήκε υψηλά επίπεδα πρωτεΐνης C του πλάσματος, ενός δείκτη φλεγμονής, σε άτομα με υψηλό ΔΜΣ και υψηλή αναλογία μέσης-ισχίου. Με απλά λόγια, η συστημική φλεγμονή και η δυσανεξία στη γλυκόζη εμφανίζονται ως βασικοί ύποπτοι. Οι προφλεγμονώδεις κυτοκίνες από τον λιπώδη ιστό θα μπορούσαν, επίσης, να συμβάλλουν δυνητικά στη βλάβη των ιστών μέσω της φλεγμονής.
Υπέρταση και μειωμένη ροή αίματος
Υπάρχουν και άλλοι πιθανοί μηχανισμοί. Για παράδειγμα, η παχυσαρκία μπορεί συχνά να συμβαδίζει με άλλες χρόνιες παθήσεις, όπως η υπέρταση, η οποία θα μπορούσε να είναι ένας ξεχωριστός μηχανισμός. Η παχυσαρκία θα μπορούσε να συσχετιστεί με μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο, η οποία δύναται να αυξήσει τον κίνδυνο αγγειακής μικροκυτταρικής βλάβης, που με τη σειρά της θα μειώσει την τελική βαθμολογία στο γνωστικό τεστ. Σε μια άλλη μελέτη, την οποία έγραψε από κοινού με άλλους ερευνητές ο Δρ. Laird, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι μια αύξηση κατά 1 εκατοστό στο μέγεθος της μέσης μείωσε την ροή τους αίματος, στον ίδιο βαθμό, που μειώνεται σε 1 έτος γήρανσης.
Καταπολέμηση της εξασθένησης των γνωστικών λειτουργιών
Αυτή η μελέτη επιβεβαιώνει προηγούμενα ευρήματα ότι το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία σχετίζονται με γνωστική εξασθένηση. Το ερώτημα, που γεννιέται, είναι τι μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι, για να καταπολεμήσουν αυτή την κατάσταση;
Ο Δρ. Porsteinsson πρότεινε διάφορα μέτρα που μπορεί να βοηθήσουν, όπως η απώλεια βάρους, η σωματική άσκηση (αερόβια και βάρη) και ο έλεγχος του διαβήτη. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης όσοι είχαν υψηλό ΔΜΣ ή υψηλή αναλογία μέσης-ισχίου και δεν ασκούνταν επαρκώς είχαν σημαντικά χαμηλότερη εγκεφαλική ροή αίματος. Δεδομένου ότι η σωματική δραστηριότητα θα μπορούσε να μετριάσει τις συσχετίσεις παχυσαρκίας/ροής αίματος, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας είναι ένας οικονομικά αποδοτικός και σχετικά εύκολος τρόπος, για να μετριαστεί ο αρνητικός αντίκτυπος της παχυσαρκίας. Ωστόσο, η παραπάνω μελέτη αφήνει ακόμα πολλά αναπάντητα ερωτήματα, όπως γιατί το τεστ DSST είχε μεγαλύτερη συσχέτιση; Το μόνο σίγουρο είναι ότι η διατήρηση ενός μέτριου βάρους ωφελεί τόσο τον εγκέφαλο όσο και το σώμα σας.
Επιμέλεια κειμένου: Ηλιάνα Θεοδωρίδου
