Η αλήθεια είναι πως αρκετά ψυχιατρικά φάρμακα (αντικαταθλιπτικά και νευροληπτικά κυρίως) συνδέονται με την αύξηση βάρους, και αυτή είναι μία πολύ συχνή ερώτηση που κάνουν οι θεραπευόμενοι, δηλαδή αν παχαίνουν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Όμως δεν προκαλούν όλα τα αντικαταθλιπτικά αύξηση βάρους και όποιος παίρνει αντικαταθλιπτικά δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα αυξηθεί το σωματικό του βάρος. Τα αντικαταθλιπτικά τα οποία είναι περισσότερο πιθανό να προκαλέσουν σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους περιλαμβάνουν την μιρταζαπίνη (Remeron), την παροξετίνη (Seroxat), την εσκιταλοπράμη (Cipralex), την σερτραλίνη (Zoloft), την ντουλοξετίνη, και την σιταλοπράμη (Seropram).
Τα στοιχεία σε γενικές γραμμές δείχνουν ότι περίπου στο 21% των όσων λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να παρατηρηθεί μακροπρόθεσμα μία αύξηση βάρους (περίπου 5 κιλών, ή και περισσότερο σε ορισμένους ασθενείς). Οι πιθανότητες για σημαντική αύξηση βάρους ≥5%, παρατηρούνται τον 2ο ή τον 3ο χρόνο συνέχισης της φαρμακευτικής αγωγής, και έως 5 χρόνια.
Κατηγορίες αντικαταθλιπτικών
Τα αντικαταθλιπτικά όπως όλα τα φάρμακα, έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Αν όμως αρχίσετε να παίρνετε βάρος όταν ξεκινήσετε τη λήψη των αντικαταθλιπτικών, μπορεί να συσσωρεύετε κιλά με την πάροδο του χρόνου. H κατάσταση αυτή είναι αντιμετωπίσημη, μπορείτε για παράδειγμα να παρακολουθείτε τις αλλαγές στο βάρος σας μαζί με το γιατρό σας έτσι ώστε να αποφύγετε να πάρετε πολλά κιλά.
Δεν είναι πάντα εφικτό κάποιος να διαλέξει ένα τύπο αντικαταθλιπτικού απλά επειδή δεν επηρεάζει το βάρος. Όταν επιλέγει το καλύτερο αντικαταθλιπτικό για εσάς ο ψυχίατρος σας αξιολογεί πολλούς παράγοντες και τις εξατομικευμένες σας ανάγκες. Μπορεί ένας τύπος αντικαταθλιπτικών να λειτουργεί καλύτερα στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης από κάποιο άλλο για εσάς, ή κάποια αντικαταθλιπτικά να σας προκαλούν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως η αύξηση του βάρους.
Παρότι ο όρος “αντικαταθλιπτικά” φάρμακα χρησιμοποιείται γενικά για να περιγραφούν φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες όπως οι παρακάτω:
- Επιλεκτικοί Αναστολής Σεροτονίνης (SSRI), τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά
- Αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης (SNRI)
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCA)
- Νέα γενιάς αντικαταθλιπτικά (SMS), όπως το Brintellix
Ενώ όλα τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να βελτιώσουν την κατάθλιψη, τα SSRI είναι γενικά η προτιμότερη επιλογή γιατί προσφέρουν μεγάλη αποτελεσματικότητα με παράλληλα ήπιες παρενέργειες.
Οπως αναφέρθηκε και παραπάνω, δεν συνδέονται όλα τα αντικαταθλιπτικά το ίδιο με την αύξηση βάρους. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά όπως η αμιτριπτυλίνη και τα τετρακυκλικά αντικαταθλιπτικά όπως η μιρταζαπίνη συνδέονται περισσότερο με την αύξηση του βάρους. Άλλα αντικαταθλιπτικά, όπως η βορτιοξετίνη (Brintellix), η φλουοξετίνη (Ladose) και η βουπροπιόνη (Wellbutrin) δεν συνδέονται με την αύξηση του βάρους, και μάλιστα μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμα και να χάσουν βάρος με τη λήψη αυτών στην κατάλληλη δοσολογία.
Άλλα ψυχιατρικά φάρμακα που προκαλούν σημαντική αύξηση βάρους είναι τα νευροληπτικά (αντιψυχωσικά) φάρμακα, όπως το Zyprexa (ολανζαπίνη), Leponex, Risperdal και Seroquel. Γενικά για τα αντιψυχωσικά φάρμακα, παρατηρείται μία αύξηση ≥5-7% του σωματικού βάρους.
Αντικαταθλιπτικά και αύξηση βάρους
Ο παρακάτω πίνακας περιέχει στοιχεία για μερικά από τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά και τις μεταξύ τους συγκριτικές πιθανότητες αύξησης του βάρους, σύμφωνα με διάφορες μελέτες:
Ποιά αντικαταθλιπτικά αδυνατίζουν;
Όπως φαίνεται και στον παραπάνω πίνακα (*) με τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά, το Ladose και το Wellbutrin συνδέονται και με πιθανή απώλεια βάρους, δηλαδή μπορεί να αδυνατίσουν τον ασθενή. Αυτό βέβαια δεν είναι ένα εγγυημένο αποτέλεσμα, εξαρτάται από την βιοχημική ιδιοσυγκρασία του ασθενή (DNA).
Γιατί τα αντικαταθλιπτικά προκαλούν αύξηση του βάρους;
Υπάρχουν πολλές υποθέσεις και θεωρίες, αλλά όχι ξεκάθαρα στοιχεία που να δείχνουν γιατί πολλοί άνθρωποι παίρνουν βάρος όταν λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά και σε αυτό παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες. Καταρχήν η κατάθλιψη από μόνη της, είναι μια κατάσταση που συμβάλλει στην αύξηση βάρους, καθώς μπορεί να βρίσκετε ανακούφιση στο φαγητό ή να μην έχετε την ενέργεια ή ευχαρίστηση να κάνετε οποιαδήποτε μορφή δραστηριότητας ή άσκησης.
Τα αντικαταθλιπτικά φαίνεται να προκαλούν αύξηση του βάρους άμεσα επηρεάζοντας τους νευροδιαβιβαστές και υποδοχείς του εγκεφάλου. Ειδικότερα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι επιδράσεις σε υποδοχείς σεροτονίνης και ισταμίνης, μπορούν να αυξήσουν την επιθυμία για υδατάνθρακες και την αύξηση της όρεξης, όπως και να προκαλέσουν άλλες μεταβολικές αλλαγές (επηρεάζουν το φυσιολογικό μεταβολισμό του σώματος και το μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπαρών οξέων).
Από την άλλη πλευρά, μπορεί να μην τρώτε υπερβολικά όταν βιώνετε κατάθλιψη, αλλά αρχικά να χάνατε βάρος και απλά να παίρνετε πίσω τα κιλά που χάσατε μόλις η φαρμακευτική αρχίζει να λειτουργεί και νιώσετε καλύτερα. Όταν κάποιος έχει οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας είναι πιο επιρρεπής στην αύξηση του βάρους.
Επίσης, ορισμένα αντικαταθλιπτικά (όπως το Remeron) μπορεί να προκαλέσουν κατακράτηση υγρών, και ως εκ τούτου να αυξηθεί το βάρος, χωρίς όμως να παχύνει κάποιος. Με τη διακοπή των φαρμάκων, η κατακράτηση αντιστρέφεται σταδιακά.
Διαχείριση αύξησης βάρους κατά τη λήψη των αντικαταθλιπτικών
Η αύξηση βάρους μπορεί να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για τους ανθρώπους που παίρνουν φαρμακευτική αγωγή. Ειδικά οι γυναίκες έχουν έντονη ανησυχία για αυτό. Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή αποτελεί τη λύση σε αυτό το θέμα.
Οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που παίρνουν βάρος από τα αντικαταθλιπτικά έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο στη διάρκεια των έξι μηνών της θεραπείας. Το μεταβολικό σύνδρομο περιλαμβάνει ένα σύνολο καταστάσεων που παρατηρούνται την ίδια στιγμή, αυξημένο λίπος στην κοιλιά, αυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και χοληστερόλης. Το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων του καρδιαγγειακού συστήματος, σακχαρώδη διαβήτη και εγκεφαλικού επεισοδίου.
Μπορεί να ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων που πήραν βάρος από τη στιγμή που ξεκίνησαν να παίρνουν αντικαταθλιπτικά. Αν τα κιλά που πήρατε σας ενοχλούν, μπορεί να μπαίνετε στον πειρασμό να διακόψετε την φαρμακευτική σας αγωγή. Πριν το κάνετε αυτό, πρέπει να μιλήσετε πρώτα με τον ψυχίατρό σας. Υπάρχουν τρόποι για να επανέλθετε στα κιλά που επιθυμείτε χωρίς να θυσιάσετε την συνολική σας ευεξία. Θυμητείτε, δεν είναι σοφό να διακόψετε απότομα τα αντικαταθλιπτικά, καθώς μπορεί να εμφανιστούν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως τα συμπτώματα στέρησης.
Ορισμένοι τρόποι με τους οποίους μπορείτε να αντιμετωπίσετε μια πιθανή αύξηση βάρους λόγω της αντικαταθλιπτικής αγωγής είναι οι παρακάτω:
1. Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή
Αν θέλετε να ελέγξετε το βάρος σας, χρειάζεται να ξέρετε πόσες θερμίδες χρειάζεστε ημερησίως, και από ποια πηγή αυτές προέρχονται (αν είναι κυρίως λίπος, πρωτεϊνη, υδατάνθρακες). Μιλήστε για τη διατροφή με το γιατρό ή τον ψυχίατρό σας, ή ζητήστε του να σας προτείνει έναν διατροφολόγο, ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να επιτύχετε τους στόχους σχετικά με το βάρος σας και να σας προτείνει αλλαγές που χρειάζεται να κάνετε στο διατροφικό σας πλάνο.
Μπορεί να χρειαστεί να κάνετε κάτι απλό, όπως το να μην πίνετε αναψυκτικά μετά το φαγητό, να μαγειρεύετε το φαγητό στο σπίτι σας ή να τρώτε συνειδητά (να τρώτε αργά ή να τρώτε πολλά μικρά γεύματα) και να μην ξεσπάτε συναισθηματικά στο φαγητό. Περιορίστε την κατανάλωση γρήγορου φαγητού (junk food) και των γλυκών. Αν είναι δύσκολο να αντισταθείτε σε αυτά, το καλύτερο είναι να μην υπάρχουν καν στο σπίτι ή στο ψυγείο σας, έτσι ώστε σε μια δύσκολη ώρα να μην καταφύγετε σε αυτά.
2. Βάλτε την άσκηση στη ζωή σας
Η αύξηση των καύσεων μπορεί να προστατεύσει από την αύξηση βάρους. Το αν θα παχύνετε τελικά ή όχι, τελικώς είναι θέμα θερμοδυναμικής (ισοζύγιο θερμίδων, δηλαδή το άθροισμα θερμίδων που παίρνετε και θερμίδων που καταναλώνετε ημερησίως). Βάλτε την άσκηση στην καθημερινή σας ρουτίνα, ειδικά αν έχετε κάνει όλες τις απαραίτητες αλλαγές στη διατροφή σας, και αυτό θα σας βοηθήσει να φτάσετε πιο γρήγορα στο επιθυμητό βάρος.
Η αερόβια γυμναστική είναι προτιμότερη σε αυτή την κατεύθυνση (περπάτημα, τρέξιμο, κολύμπρι, κα). Μπορείτε να γραφτείτε στο γυμναστήριο, βγείτε βόλτα με το σκύλο σας, ξεκινήστε ένα άθλημα, να κάντε περίπατο στο πάρκο.΄Αν δεν έχετε ασχοληθεί ξανά με την άσκηση, είναι μια ευκαιρία!
3. Αλλαγή αντικαταθλιπτικών φαρμάκων
Αν και τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά συνδέονται με την αύξηση βάρους μακροπρόθεσμα, αυτό είναι πιο πιθανό για κάποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα από ότι για κάποια άλλα. Οι μελέτες δείχνουν ότι η παροξετίνη (Seroxat) και η μιρταζαπίνη (Remeron) συνδέονται περισσότερο στατιστικά με αύξηση βάρους από ότι η σερτραλίνη (Zoloft) ή η φλουοξετίνη (Ladose) για παράδειγμα.
Αν παρατηρήσετε ότι τελικά παχύνατε, ο ψυχίατρός σας μπορεί να αξιολογήσει όλες τις επιλογές και να σας προτείνει ένα άλλο αντικαταθλιπτικό φάρμακο που δεν θα προκαλεί τόσο μεγάλη αύξηση στο βάρος ή μπορεί να σας προτείνει ένα αντικαταθλιπτικό όπως η βουπροπιόνη (Wellbutrin), που είναι αναστολέας της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης-ντοπαμίνης (NDRI). Το συγκεκριμένο αντικαταθλιπτικό λειτουργεί διαφορετικά στον εγκέφαλο από ότι οι SSRIs και δεν προκαλεί αύξηση βάρους.
4. Βελονισμός
Ο βελονισμός έχει γενικά πολύ καλά αποτελέσματα στην ρύθμιση της όρεξης και το αδυνάτισμα. και μπορεί να ακολουθείται παράλληλα με την αντικαταθλιπτική αγωγή.
