Το σελήνιο είναι ένα ιχνοστοιχείο, που σημαίνει ότι το σώμα το χρειάζεται μόνο σε πολύ μικρές ποσότητες. Δεν παράγεται από τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά υπάρχει φυσικά σε πολλά τρόφιμα και διατίθεται ως συμπλήρωμα διατροφής. Το σελήνιο είναι πηγή ενζύμων και πρωτεϊνών –γνωστών ως σεληνοπρωτεϊνών- που παίζουν βασικό ρόλο στην αναπαραγωγή, στο μεταβολισμό των θυρεοειδικών ορμονών και στη σύνθεση του DNA. Ακόμα, οι σεληνοπρωτεΐνες δρουν ως ισχυρά αντιοξειδωτικά που βοηθούν στην προστασία από τις ελεύθερες ρίζες.
Οι ελεύθερες ρίζες είναι ασταθή άτομα που παράγονται φυσικά στο σώμα ως υποπροϊόν των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού. Προκαλούν βλάβες στις κυτταρικές μεμβράνες και στο DNA. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή, πρόωρη γήρανση του δέρματος και πλήθος ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία.
Τα αντιγηραντικά οφέλη του σεληνίου
Η βιολογική γήρανση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει μοριακή βλάβη, μεταβολική ανισορροπία, αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα και αυξημένη ευαισθησία σε περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες και ασθένειες.
Σύμφωνα με μια ανασκόπηση από το 2018, το σελήνιο μπορεί να καταπολεμήσει τη γήρανση και να αποτρέψει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την ηλικία, όπως όγκους, καρδιαγγειακές παθήσεις και νευροψυχιατρικές διαταραχές. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν επίσης ότι το σελήνιο μπορεί να μειώσει τη χρόνια φλεγμονή, η οποία σχετίζεται στενά με τη γήρανση.
Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, οι σεληνοπρωτεΐνες είναι υπεύθυνες για πολλά από τα οφέλη του σεληνίου στην υγεία. Για παράδειγμα, μια ανασκόπηση του 2021 διαπίστωσε ότι οι σεληνοπρωτεΐνες διαδραματίζουν βασικό ρόλο στον έλεγχο και την αφαίρεση μη αναδιπλούμενων πρωτεϊνών, οι οποίες συσσωρεύονται κατά τη γήρανση. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι η συσσώρευση λανθασμένων πρωτεϊνών είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό της γήρανσης και των ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη τύπου 2 και της νόσου Αλτσχάιμερ.
Οι ειδικοί πιστεύουν, επίσης, ότι το σελήνιο προστατεύει το δέρμα από το οξειδωτικό στρες διεγείροντας τα εξαρτώμενα από το σελήνιο αντιοξειδωτικά ένζυμα υπεροξειδάση της γλουταθειόνης (GPx) και αναγωγάση της θειορεδοξίνης (TDR). Το TDR εντοπίζεται στην πλασματική μεμβράνη των επιδερμικών κερατινοκυττάρων και καταπολεμά τη γήρανση του δέρματος, που προκαλείται από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία.
Επιπλέον, μια νεότερη μελέτη από το 2020 διαπίστωσε ότι η αυξημένη διατροφική πρόσληψη σεληνίου σχετίζεται με μεγαλύτερα τελομερή. Ειδικότερα, διαπίστωσε ότι κάθε αύξηση του διατροφικού σεληνίου κατά 20 μικρογραμμάρια συσχετίστηκε με 0,42% μεγαλύτερο μήκος τελομερών σε συμμετέχοντες ηλικίας άνω των 45 ετών. Τα τελομερή είναι «προστατευτικά καλύμματα» που βρίσκονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων και επηρεάζουν το πόσο γρήγορα γερνούν τα κύτταρα. Ορισμένοι ειδικοί θεωρούν το μήκος των τελομερών ως πληροφοριακό βιοδείκτη της γήρανσης.
Άλλα οφέλη για την υγεία
Το σελήνιο μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην προστασία από ορισμένες ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.
- Καρδιακές παθήσεις
Μια μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα σεληνίου διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Αντίθετα, μια ανασκόπηση κλινικών δοκιμών που χρησιμοποίησαν μόνο συμπληρώματα σεληνίου για την πρωτογενή πρόληψη των καρδιακών παθήσεων δεν βρήκε στατιστικά σημαντικές επιδράσεις του σεληνίου τόσο στα θανατηφόρα, όσο και στα μη θανατηφόρα καρδιαγγειακά συμβάντα.
Αν και ορισμένες έρευνες φαίνονται πολλά υποσχόμενες, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση συμπληρωμάτων σεληνίου, ειδικά σε εκείνους που λαμβάνουν αρκετό από τα τρόφιμα.
2. Καρκίνος
Υπάρχει η άποψη ότι το σελήνιο μπορεί να παίζει ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου χάρη στην ικανότητά του να προστατεύει τα κύτταρα από βλάβες και μεταλλάξεις του DNA. Ωστόσο, τα στοιχεία γύρω από αυτό παραμένουν αντικρουόμενα.
Σύμφωνα με μια ανασκόπηση 83 μελετών του 2018, δεν υπάρχει ισχυρή έρευνα που να υποδεικνύει ότι το σελήνιο από τη διατροφή ή τα συμπληρώματα προλαμβάνει τον καρκίνο στους ανθρώπους. Εντούτοις, ορισμένες κλινικές δοκιμές δείχνουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων σεληνίου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μη μελανωματικού καρκίνου του δέρματος και διαβήτη τύπου 2.
3. Νόσος του θυρεοειδούς
Το σελήνιο παίζει βασικό ρόλο στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι τα βέλτιστα επίπεδα σεληνίου μπορούν να προστατεύσουν από τη νόσο του θυρεοειδούς και να διατηρήσουν τη συνολική υγεία.
4. Γνωστική εξασθένηση
Επειδή τα επίπεδα σεληνίου μειώνονται με την ηλικία, οι οριακές ή ανεπαρκείς συγκεντρώσεις σεληνίου μπορεί να σχετίζονται με μείωση της εγκεφαλικής λειτουργίας λόγω ηλικίας. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες του σεληνίου.
Ποιες τροφές περιέχουν σελήνιο;
Οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται 55 μικρογραμμάρια (mcg) σεληνίου την ημέρα. Οι έγκυες γυναίκες, ωστόσο, θα πρέπει να καταναλώνουν 60 mcg και κατά τη διάρκεια του θηλασμού, το σελήνιο πρέπει να αυξηθεί περαιτέρω στα 70 mcg. Δεδομένου ότι το ανθρώπινο σώμα δεν παράγει το δικό του σελήνιο, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται οι βέλτιστες ποσότητες από τη διατροφή.
Ευτυχώς, το σελήνιο βρίσκεται σε μια μεγάλη ποικιλία τροφών που μπορούν εύκολα να ενσωματωθούν στη διατροφή ενός ατόμου. Επειδή το σελήνιο βρίσκεται στο έδαφος, τα επίπεδά του στα τρόφιμα θα βασίζονται στο πόσο σελήνιο υπήρχε στο έδαφος, όπου καλλιεργήθηκε η τροφή. Οι ξηροί καρποί, τα θαλασσινά και το κρέας είναι από τις υψηλότερες διατροφικές πηγές σεληνίου.
Πιθανοί κίνδυνοι
Ένα από τα πρώτα σημάδια της υπερβολικής πρόσληψης σεληνίου είναι η μυρωδιά σκόρδου στην αναπνοή και η μεταλλική γεύση στο στόμα. Άλλα σημάδια χρόνιας υψηλής πρόσληψης σεληνίου είναι:
- η απώλεια ή ευθραυστότητα των μαλλιών και των νυχιών
- οι δερματικές βλάβες
- τα διάστικτα ή σάπια δόντια
- ναυτία
- διάρροια
- κούραση
- ευερεθιστότητα
Η λήψη μεγάλων δοσών σεληνίου μπορεί να οδηγήσει σε οξεία τοξικότητα σεληνίου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας, σοβαρά γαστρεντερικά και νευρολογικά συμπτώματα, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια και σε ακραίες περιπτώσεις θάνατο.
Επιμέλεια κειμένου: Ηλιάνα Θεοδωρίδου
