Τα άτομα με άνοια βιώνουν μια προοδευτική απώλεια της ικανότητάς τους να θυμούνται, να σκέφτονται και να επικοινωνούν αποτελεσματικά. Ωστόσο, οι αλλαγές στον εγκέφαλο που προκαλούν την άνοια μπορεί να ξεκινήσουν δεκαετίες πριν γίνουν εμφανείς οι επιπτώσεις της στη γνωστική λειτουργία και τη συμπεριφορά του ατόμου.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι από τους 55 εκατομμύρια ανθρώπους με άνοια παγκοσμίως, το 60-70% πάσχει από νόσο του Αλτσχάιμερ. Οι προσπάθειες ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής θεραπείας για τη νόσο του Αλτσχάιμερ είχαν μικρή επιτυχία, με αποτέλεσμα οι ερευνητές να στρέφουν όλο και περισσότερο την προσοχή τους στον έγκαιρο εντοπισμό της νόσου. Το κλειδί αυτής της στρατηγικής είναι ο έγκαιρος εντοπισμός παραγόντων κινδύνου, τους οποίους μπορούν να στοχεύσουν οι γιατροί με φάρμακα ή άλλες παρεμβάσεις.
Ερευνητές στο Ινστιτούτο Εγκεφάλου του Παρισιού στη Γαλλία βρήκαν στατιστικές συσχετίσεις μεταξύ 10 παθήσεων και της νόσου του Αλτσχάιμερ έως και 10 χρόνια μετά την εμφάνισή τους. Η μείζονα κατάθλιψη ήταν η πιο πρώιμη κατάσταση, που συσχετίστηκε με επακόλουθη διάγνωση Αλτσχάιμερ, η οποία εμφανιζόταν τουλάχιστον 9 χρόνια πριν τη διάγνωση. Άλλες καταστάσεις που η μελέτη συνέδεσε με μεταγενέστερη διάγνωση του Αλτσχάιμερ περιελάμβαναν:
- άγχος
- δυσκοιλιότητα
- μη φυσιολογική απώλεια βάρους
- ένας τύπος αρθρίτιδας που ονομάζεται αυχενική σπονδύλωση
- αντίδραση σε έντονο στρες
- απώλεια ακοής
- διαταραχή ύπνου
Επίσης, η μελέτη έδειξε ότι οι πτώσεις και η κόπωση συνδέονται με τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ.
Το επόμενο βήμα θα είναι να προσδιοριστεί εάν οι παραπάνω παθήσεις βοηθούν στην πρόκληση της νόσου ή εάν είναι πρώιμα σημάδια εγκεφαλικών μεταβολών, που λαμβάνουν χώρα ήδη. Καθώς, όμως το Αλτσχάιμερ μπορεί να ξεκινήσει στον εγκέφαλο έως και 2 δεκαετίες πριν αρχίσουν να εμφανίζονται τα συμπτώματα, είναι δύσκολο για τους ειδικούς να απαντήσουν το παραπάνω ερώτημα με ακρίβεια.
Πώς λειτούργησε η μελέτη
Οι ερευνητές ανέλυσαν τα αρχεία πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας 20.214 ατόμων με νόσο του Αλτσχάιμερ στο Ηνωμένο Βασίλειο και 19.458 ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ στη Γαλλία. Συνέκριναν τα ιατρικά αρχεία κάθε ατόμου με ένα μάρτυρα, που αντιστοιχεί στο φύλο και την ηλικία του, ο οποίος δεν είχε λάβει διάγνωση προοδευτικής εγκεφαλικής νόσου κατά τη 15ετή διάρκειας της μελέτης.
Από τις 123 παθήσεις υγείας που διερεύνησαν, οι 10 είχαν στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τη διάγνωση της νόσου του Αλτσχάιμερ 2 με 10 χρόνια αργότερα στη Γαλλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ορισμένες από τις καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη, η απώλεια ακοής και οι διαταραχές του ύπνου, είναι ήδη γνωστοί παράγοντες κινδύνου για τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, αυτή η μελέτη ήταν η πρώτη, που εντόπισε τη δυσκοιλιότητα ως πιθανό παράγοντα κινδύνου. Η σχέση μεταξύ των δύο καταστάσεων έγινε εμφανής 7 χρόνια πριν από τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ. Είναι ενδιαφέρον ότι η δυσκοιλιότητα σχετίζεται, επίσης, με την κατάθλιψη και συνιστά πρώιμο σημάδι άλλων εγκεφαλικών ασθενειών, όπως η άνοια με σωμάτια Lewy και η νόσος του Πάρκινσον.
Εντούτοις, το ερώτημα, που παραμένει αναπάντητο από την εν λόγω μελέτη, είναι εάν τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζονται είναι παράγοντες κινδύνου, συμπτώματα ή προειδοποιητικά σημάδια της νόσου. Στην δημοσίευσή τους, οι συγγραφείς καταλήγουν ότι: «Τα ευρήματά μας καθιστούν δυνατή την αποτύπωση της πιθανής πορείας των παραγόντων κινδύνου κατά την περίοδο, που προηγείται της διάγνωσης της νόσου Αλτσχάιμερ, παρέχοντας νέες γνώσεις σχετικά με πιθανές δυνατότητες πρόληψης».
Ωστόσο, η μελέτη είχε κάποιους αξιοσημείωτους περιορισμούς. Ειδικότερα, δεν μπόρεσε να λάβει υπόψη άλλους παράγοντες κινδύνου, που συμβάλλουν στη νόσο του Αλτσχάιμερ, συμπεριλαμβανομένου του μορφωτικού επιπέδου, της εθνικότητας, της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης και της γενετικής.
Η σημασία της φροντίδας της ψυχικής υγείας
Αυτή η μελέτη προσθέτει νέα δεδομένα στην κατανόησή μας για τις ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, ως παράγοντας κινδύνου της άνοιας. Επειδή ήταν μελέτη παρατήρησης, όμως, και όχι κλινική δοκιμή, για παράδειγμα, οι επιστήμονες δεν μπόρεσαν να διαπιστώσουν εάν η κατάθλιψη συμβάλλει πράγματι στην πρόκληση του Αλτσχάιμερ. Με απλά λόγια, το γεγονός ότι κάποιος έχει κατάθλιψη δεν σημαίνει ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσει τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Συγχρόνως, όμως, τα δεδομένα, που προκύπτουν από την μελέτη, υποστηρίζουν την ιδέα ότι η φροντίδα της ψυχικής υγείας κάποιου είναι υψίστης σημασίας για τη συνολική ευημερία και ενδεχομένως τη γνωστική υγεία του ατόμου. Μια άλλη πρόσφατη μελέτη βρήκε, επίσης, μια συσχέτιση μεταξύ παθήσεων ψυχικής υγείας και άνοιας.
Ισχυρές δυνατότητες πρόληψης
Το 2020, η Επιτροπή Lancet για την άνοια, πρόσθεσε τρεις νέους παράγοντες κινδύνου, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, τον τραυματισμό στο κεφάλι και την ατμοσφαιρική ρύπανση, στην υπάρχουσα λίστα της, η οποία περιλαμβάνει την υπέρταση, το κάπνισμα, την παχυσαρκία, την κατάθλιψη, τη φυσική αδράνεια και το διαβήτη.
Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τροποποίηση όλων των παραγόντων κινδύνου, που έχουν εντοπίσει, οι ερευνητές θα μπορούσε να αποτρέψει ή να καθυστερήσει την άνοια σε ποσοστό έως και 40% των ανθρώπων. Ενώ η μέση ηλικία αναδεικνύεται ως βασικός χρόνος για τον κίνδυνο άνοιας, δεν είναι ποτέ πολύ νωρίς ή πολύ αργά στη ζωή, για να αναλάβετε δράση για την υγεία του εγκεφάλου σας. Αυτό περιλαμβάνει αλλαγές του τρόπου ζωής και κυρίως η αποφυγή του καπνίσματος, η ελεγχόμενη κατανάλωση αλκοόλ, η πνευματική και σωματική δραστηριότητα, η ακολούθηση μιας ισορροπημένης διατροφής και η διατήρηση υπό έλεγχο των επιπέδων χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης.
Επιμέλεια κειμένου: Ηλιάνα Θεοδωρίδου
