Το να γίνεις γονιός είναι μια μοναδική εμπειρία ζωής. Δεν φέρνετε, απλώς, έναν άνθρωπο στον κόσμο, αλλά αλλάζει όλη σας η ζωή από τη μια μέρα στην άλλη. Ειδικότερα, οι γυναίκες κατακλύζονται από την πίεση να γίνουν η «τέλεια μητέρα». Και όχι, δεν μιλάμε απλώς για τη δημιουργία του τέλειου, πιο υγιεινού μεσημεριανού γεύματος, μιλάμε για την προσδοκία του «μητρικού ενστίκτου».
Θεωρητικά, το μητρικό ένστικτο ακούγεται σαν μια εξαιρετική ιδέα, καθώς δίνει την εντύπωση ότι η μητρότητα είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο. Και ενώ η μητρότητα συνοδεύεται από πολλή αγάπη, οι περισσότεροι γονείς θα συμφωνούσαν ότι η μετάβαση στη γονεϊκότητα δεν είναι εύκολη, ούτε απρόσκοπτη.
Τι είναι το μητρικό ένστικτο;
Για μερικούς ανθρώπους, το μητρικό ένστικτο υπονοεί ότι μια γυναίκα θέλει να κάνει παιδιά. Συνήθως, όμως, το μητρικό ένστικτο αναφέρεται στην ιδέα ότι, κατά κάποιο τρόπο, η διαίσθηση μιας γυναίκας για την φροντίδα και την ανατροφή του παιδιού θα προκύψει φυσικά μετά τον τοκετό. Ξαφνικά, θα μάθει ακριβώς τι χρειάζεται αυτός ο μικροσκοπικός άνθρωπος, και θα μεταβεί φυσικά στη γονεϊκή ιδιότητα με μηδενικές δυσκολίες στην πορεία. Όπως και να το δει κανείς, το concept του μητρικού ενστίκτου εστιάζει σχεδόν αποκλειστικά σε γυναίκες και παιδιά. Αυτό ενισχύει την ιδέα ότι, οι γυναίκες όχι μόνο θέλουν να κάνουν παιδιά, αλλά είναι και εγγενώς εξοπλισμένες για να τα φροντίζουν.
Είναι αλήθεια ή μύθος;
Μερικές γυναίκες γνωρίζουν από μικρή ηλικία ότι θέλουν μια μέρα να κάνουν παιδιά, και υπάρχουν άλλες που αισθάνονται εκ φύσεως άνετα να φροντίζουν τα παιδιά. Ωστόσο, όπως θα συμφωνήσουν οι περισσότεροι γονείς —ειδικά με το πρώτο τους παιδί— η φροντίδα ενός νεογέννητου μπορεί να μην είναι καθόλου εύκολη ή ενστικτώδης.
Ορισμένες μελέτες επισημαίνουν την πρώιμη συναισθηματική σύνδεση μεταξύ των μητέρων και των μωρών τους, ειδικά μέσω της απελευθέρωσης ωκυτοκίνης κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Ομοίως, ορισμένες μελέτες επισημαίνουν την πρώιμη προγεννητική σύνδεση, που συμβαίνει περίπου τη στιγμή που μια έγκυος γυναίκα αισθάνεται για πρώτη φορά το μωρό της να κινείται. Καμία από αυτές τις μελέτες, ωστόσο, δεν υποστηρίζει την ιδέα ενός εγγενούς μητρικού ενστίκτου. Με λίγα λόγια: Ναι, η ιδέα ότι όλες οι γυναίκες έχουν «μητρικό ένστικτο» είναι μύθος. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2018, που διερεύνησε την σύνδεση μεταξύ των νέων μαμάδων και των μωρών τους, δεν είναι ασυνήθιστο για τις γυναίκες να δυσκολεύονται να αισθάνονται συνδεδεμένες με το νεογέννητο τους ή να έχουν μια αίσθηση «μητρικής αγάπης» προς αυτά αμέσως μετά τον τοκετό. Παρόλο που συμπεριφορές, όπως η επαφή δέρμα με δέρμα και ο θηλασμός μπορούν να βοηθήσουν στην σύνδεση, πολλές από τις γυναίκες που συμμετείχαν σε αυτές τις μελέτες χρειάστηκαν έως και μία εβδομάδα για να εκφράσουν την αίσθηση μιας πραγματικής σύνδεσης. Σε ορισμένα σενάρια, χρειάστηκαν ακόμη και μήνες, για να συμβεί αυτός ο δεσμός. Το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο, όταν λαμβάνουμε υπόψη την πραγματικότητα της επιλόχειας κατάθλιψης, η οποία μπορεί να κάνει την εμπειρία του δεσμού πιο δύσκολη ή καθυστερημένη για τις μαμάδες, που έρχονται αντιμέτωπες με αυτή.
Άλλα τεκμηριωμένα ζητήματα, που μπορούν να επιβραδύνουν την σύνδεση της μητέρας με το νεογνό, περιλαμβάνουν:
- την εμπειρία ενός τραυματικού τοκετού, που συνήθως δεν δίνει την δυνατότητα στην μητέρα να κρατήσει αμέσως το μωρό της
- μια εμπερία κατά τον τοκετό, που δεν έχει καμία σχέση με αυτό που περίμενε η μητέρα
- την τρομακτική πραγματικότητα της φροντίδας ενός νεογέννητου.
Αυτά τα συναισθήματα αποσύνδεσης είναι στην πραγματικότητα αρκετά φυσιολογικά. Όμως, λόγω των κοινωνικών πιέσεων, που υπαγορεύουν ότι μια γυναίκα πρέπει να αισθάνεται αμέσως δεμένη με το μωρό της, πολλές γυναίκες εξέφρασαν ενοχές και ντροπή σε αμέτρητες μελέτες, όταν δεν ένιωσαν αυτή την άμεση σύνδεση.
Γιατί πρέπει να βασίζεστε στην υποστήριξη έναντι του ενστίκτου;
Είναι φυσιολογικό να πελαγώνετε με την πραγματικότητα της μητρότητας. Ανεξάρτητα από το πόσο τέλεια πιστεύατε, ότι θα έπρεπε να είναι η εμπειρία, μην ξεχνάτε ότι θα υπάρξουν δυσκολίες. Κάθε μωρό είναι διαφορετικό και παρόλο που μόλις περάσατε εννέα μήνες να το κουβαλάτε, τώρα συνηθίζετε ο ένας τον άλλον. Όσο δελεαστική κι αν είναι η έννοια του έμφυτου μητρικού ενστίκτου, είναι επίσης ένα δίκοπο μαχαίρι, που μπορεί να σας εμποδίσει να αναζητήσετε βοήθεια, όταν τη χρειάζεστε. Παραμένοντας προσκολλημένες σε αυτό, που θεωρείται «ιδανικό», δηλαδή ότι θα πρέπει φυσικά να ξέρετε πώς να κάνετε τα πάντα –ακόμα κι αν δεν είχατε φροντίσει ποτέ μικρά παιδιά στο παρελθόν- προετοιμάζετε τον εαυτό σας για αποτυχία. Όταν παλεύετε με μια συγκεκριμένη εργασία όπως ο θηλασμός, η μετάβαση σε στερεά τροφή ή ακόμα και η μετάβαση από το pampers στην τουαλέτα, θα συγκρίνετε τις προσπάθειές σας με ένα κοινωνικά κατασκευασμένο ιδανικό, που είναι αδύνατο να υποστηριχθεί. Ομοίως, το να βασιζόμαστε στο «μητρικό ένστικτο» ως την κινητήριο δύναμη μετά τον τοκετό, αγνοεί την πραγματικότητα, δηλαδή ότι οι πατέρες, όπως και οι ανάδοχοι γονείς είναι εξίσου ικανοί να φροντίσουν το παιδί τους.
Αντί, λοιπόν, να προσκολλάστε στην έννοια του μητρικού ενστίκτου, αποδεχτείτε την ιδέα ότι χρειάζονται πολλά χέρια, για να μεγαλώσει ένα παιδί – στηριχτείτε στους φίλους και την οικογένειά σας για βοήθεια, όταν τη χρειάζεστε. Εάν δυσκολεύεστε με το θηλασμό, ρωτήστε τη μαμά σας, τους φίλους σας ή άλλους συγγενείς σας, που έχουν εμπειρία.
Το συμπέρασμα: Δεν υπάρχει σωστός τρόπος να γίνεις μαμά.
Ο καθένας επιλέγει να μεγαλώσει διαφορετικά το παιδί του και για αυτό δεν χρειάζεται να συγκρίνεστε με τις υπόλοιπες μητέρες στη ζωή σας. Είναι ανώφελο να προσπαθείτε να εκπληρώσετε μη ρεαλιστικά κοινωνικά πρότυπα για την μητρότητα. Προσπαθήστε να εστιάσετε σε αυτό που πραγματικά έχει σημασία. Στόχος κάθε γονιού είναι να μεγαλώσει ένα παιδί, που είναι αυτάρκες, συναισθηματικά ώριμο και κάνει τον κόσμο καλύτερο με την παρουσία του.
Τέλος, έχει σημασία να σημειωθεί, ότι το μητρικό ένστικτο είναι μια έννοια, που χρησιμοποιείται ευρέως στη λαϊκή κουλτούρα. Ωστόσο, η έρευνα δεν το υποστηρίζει απαραίτητα. Και αυτό είναι καλό, γιατί αποδεικνύει, ότι δεν πρέπει να επαναπαύεστε σε μια «έμφυτη» ικανότητα να είστε γονείς. Αντιθέτως, η γονεϊκότητα είναι μια διαδρομή μάθησης και αλληλοϋποστήριξης για τους ίδιους τους γονείς.
Επιμέλεια κειμένου: Ηλιάνα Θεοδωρίδου
