Τι είναι οι τρανσαμινάσες και γιατί ελέγχονται; Οι τρανσαμινάσες είναι ηπατικά ένζυμα που μας δείχνουν την κατάσταση του ήπατος. Όλα τα άτομα που προχωρούν σε εξετάσεις προληπτικού ελέγχου έχουν ακούσει τη λέξη «τρανσαμινάσες» σε κάποια φάση αυτού του ελέγχου. Κανονικές τρανσαμινάσες σημαίνουν καλή κατάσταση του ήπατος, ενώ αυξημένες (τρανσαμινασαιμία) σημαίνουν συνήθως κάποιου βαθμού καταστροφή των ηπατικών κυττάρων. Και, παρόλο που οι αυξημένες τιμές δεν σηματοδοτούν πάντα χρόνιο ή σοβαρό ηπατικό πρόβλημα, πρέπει πάντα να αντιμετωπίζονται ως ένα προειδοποιητικό σήμα που πρέπει να ελεγχθεί.
Το συκώτι (ήπαρ) είναι το όργανο του σώματος που επιτελεί περισσότερες από 4.000 λειτουργίες και κάθεμία από αυτές είναι απαραίτητες για να διατηρηθεί το ανθρώπινο σώμα στη ζωή. Μεταξύ αυτών είναι η ανακύκλωση και αποθήκευση των λιπαρών, αλλά και το φιλτράρισμα των άχρηστων ουσιών.
Ακριβώς επειδή το συκώτι κάνει μία «βρώμικη» δουλειά, όσο περνούν τα χρόνια η υγεία του επιβαρύνεται. Η ηπατίτιδα και η κύρωση του ήπατος είναι από τις πιο σοβαρές παθήσεις που αγγίζουν το τόσο σημαντικό αυτό όργανο.
Υπάρχουν βέβαια και απλούστερες καταστάσεις οι οποίες μπορεί να πλήξουν το συκώτι, και στην πραγματικότητα αφορούν περίπου το 30% των κατοίκων του δυτικού κόσμου.
Οι λιγότερο σοβαρές καταστάσεις του ήπατος βρίσκονται κάτω από στην ομπρέλα του όρου Μη Αλκοολική Λιπώδης Διήθηση του Ήπατος (Non Alcoholic Fatty Liver Disease, NAFLD). Στα αρχικά στάδια της πάθησης, ο τρόπος ζωής, άσκησης και διατροφής αποτελούν τις κύριες αιτίες που θα οδηγήσουν σε συσσώρευση λίπους στα κύτταρα του συκωτιού. Η λιπώδης αυτή διήθηση δεν παρουσιάζεται πάντα με κάποιο σύμπτωμα. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις ο γιατρός σας μπορεί να την εντοπίσει μέσω των αυξημένων δεικτών του ήπατος (αμινοτρασφεράσες, ALT, AST, bilirubin) στις αιματολογικές εξετάσεις. Εάν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα από τον ιατρό και τον ασθενή τότε η κατάσταση δεν θα είναι πλέον αναστρέψιμη μιλώντας πλέον για φλεγμονή, δομική αλλαγή και Μη Αλκοολική Στεατοηπατίτιδα (Non Alcoholic Steatohepatitis, NASH).
Παρότι υπάρχουν αρκετές υποθέσεις για το τι μπορεί να προκαλεί την πάθηση, η επικρατέστερη μέχρι σήμερα λέει πως τα αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης είναι υπεύθυνα. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που διαχειρίζεται την κατανάλωση και την αποθήκευση ενέργειας στο σώμα, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στο μηχανισμό εμφάνισης και του ζαχαρώδη διαβήτη. Μάλιστα αρκετά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2, μελετώνται και για τη δράση που έχουν σε άτομα με NAFLD.
Αυτό όμως που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι πως οι φαρμακευτικές θεραπείες δεν δίνουν καλύτερα αποτελέσματα απ’ ότι τις αλλαγές στον τρόπο ζωής. Το στοιχείο αυτό αναφέρεται σε αρχικά στάδια NAFLD, όπου κανείς μπορεί να αποφύγει τα φάρμακα βασιζόμενος στη σωστή διατροφή και την άσκηση.
Τι να αποφεύγετε
Εάν στις αιματολογικές σας εξετάσεις έχετε παρατηρήσει υψηλά επίπεδα δεικτών του συκωτιού, τότε ο γιατρός σας θα σας έχει συστήσει να αποφεύγεται:
- Τα περιττά κιλά.
- Τα λιπαρά φαγητά.
- Τη ζάχαρη.
- Τους άσπρους υδατάνθρακες.
- Τα έτοιμα φαγητά.
- Τις μεγάλες ποσότητες φαγητών.
- Το αλκοόλ.
Τι επιτρέπεται για να ρίξετε τις τρανσαμινάσες
Όσο σημαντικό είναι όμως να γνωρίζετε ποια φαγητά θα πρέπει να περιορίσετε από το διαιτολόγιό σας, άλλο τόσο απαραίτητο είναι να γνωρίζετε με τι μπορείτε να τα αντικαταστήσετε:
- Λιπαρά ψάρια (γαύρος, σαρδέλες, σολομός): Πλούσια σε καλά ωμέγα λιπαρά, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της φλεγμονής στο συκώτι και στην πρόληψη εξέλιξης της ασθένειας.
- Ξηροί καρποί: Περιέχουν και αυτό καλά λιπαρά, αλλά και βιταμίνη Ε που προστατεύει τα κύτταρα από την οξείδωση που προκαλούν οι συνήθειες του τρόπου ζωής.
- Υδατάνθρακες ολικής άλεσης: Βοηθούν στην καλύτερη ισορροπία του μηχανισμού της ινσουλίνης, περιορίζοντας την εναπόθεση λίπους στο συκώτι.
- Λαχανικά και φρούτα: Περιέχουν πληθώρα βιταμινών, ιχνοστοιχείων και άλλων φυτοθρεπτικών συστατικών που θωρακίζουν κάθε κύτταρο του σώματος και καταλύουν τις αντιδράσεις που κρατούν τον άνθρωπο στη ζωή. Την ίδια στιγμή είναι η σημαντικόετρη πηγή φυτικών ινών που σας βοηθάει να αισθανθείτε χορτάτοι, να χάσετε κιλά και να ελέγξετε τη χοληστερίνη σας. Καταναλώστε περισσότερες από 5 μερίδες λαχανικών και φρούτων την ημέρα.
- Σπιτικά φαγητά: Προτιμήστε να τρώτε στο σπίτι γεύματα τα οποία έχετε μαγειρέψει εσείς και οι πιθανότητες είναι υπέρ του να περιέχουν λιγότετα λιπαρά και θερμίδες, απ΄ ότι τα έτοιμα γεύματα.
- Λιγότερο επεξεργασμένες τροφές: Δώστε έμφαση σε προϊόντα που οι πρώτες ύλες τους δεν έχουν μεταποιηθεί ιδιαίτερα μέχρι να φτάσουν στα χέρια σας. Πατατάκια, γλυκά, αρτοσκευάσματα, αλλαντικά και άλλα προϊόντα που έχουν υποστεί κάποια επεξεργασία, πέραν των θερμίδων και των λοιπών ανθυγιεινών συστατικών, επιταχύνουν τους μηχανισμούς εναπόθεσης λίπους στο συκώτι.
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Papandreou D, Andreou E. Role of diet on non-alcoholic fatty liver disease: An updated narrative review.
World J Hepatol. 2015 Mar 27;7(3):575-82. doi: 10.4254/wjh.v7.i3.575. Review.
2. Rusu E, Enache G, Jinga M, Dragut R, Nan R, Popescu H, Parpala C, Homentcovschi C, Nitescu M, Stoian M, Costache A, Posea M, Rusu F, Jinga V, Mischianu D, Radulian G. Medical nutrition therapy in non-alcoholic fatty liver disease – a review of literature. J Med Life. 2015 Jul-Sep;8(3):258-62. Review
.ΠΗΓΗ
